هسته خرما و خواص آن

هسته ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺣﺪود 6 ﺗﺎ 12 درﺻﺪ از وزن ﮐﻞ ﺧﺮﻣﺎ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﯿﺰان درﺻﺪ وزﻧﯽ آن(نسبت به خود خرما) ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ به نوع خرما،ﻣﺤﻞ ﮐﺸﺖ و ﻧﺤﻮه ﻧﮕﻬﺪاری آن متفاوت می باشد.(به زبان ساده = از هر 1000 گرم خرما چیزی حدود 100 تا 150 گرم وزن هسته خرما است)

ارزش غذایی هسته خرما(آنالیز مواد معدنی و آلی)

هر هسته خرما بطور میانگین دارای%83-81 کربوهیدرات،%12/67-10/19 روغن هسته خرما،%6/3-5 پروتئین می باشد.

آنالیز مواد معدنی موجود در هسته خرما حاکی از وجود مقادیر قابل توجه‌ایی پتاسیم،فسفر،کلسیم و سدیم می باشد. البته سایر مواد معدنی دیگر مانند آهن،منگنز،روی و مس نیز در هسته خرما وجود دارد. وجود مقدار کم فیتیک اسید در هسته خرما نیز مزیت آن نسبت به سبوس غلات می باشد.

خصوصیات فیزیکوشیمیایی هسته خرما

خواص هسته خرما؛از زیبایی تا درمان بیماری ها

هسته خرما و مشتقات آن(مانند:قهوه هسته خرما،روغن هسته خرما،پودر هسته خرما)خواص شگفت‌انگیزی دارند. در طب اسلامی و سنتی از آن برای پیشگیری و محافظت بدن در برابر بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود.

• در درمان و کنترل بیماری قند خون مفید است.

پودر هسته خرما(بخصوص دم کرده قهوه هسته‌خرما) برای کنترل قند خون و دیابت بسیار مفید است. این پودر خارق العاده خاصیت تولید و افزایش انسولین دارد و در کاهش قند خون موثر است. برای افراد مبتلا به دیابت و قند خون بالا مصرف دم کرده قهوه هسته خرما به صورت روزانه توصیه می شود.

• سلامت پوست و مو

روغن هسته خرما برای سلامت و شادابی پوست و مو بسیار مفید است و از سفیدی زودرس مو ها جلوگیری میکند. پیرامون خواص درمانی روغن هسته‌خرما مطالعات و تحقیقات زیادی صورت گرفته که بطور اختصاصی در مطلبی دیگر به خواص و نحوه استفاده از آن خواهیم پرداخت.

• کاهش فشار خون و چربی خون

فیبر بالای موجود در هسته‌خرما سبب کاهش لیپوپروتئین‌ها در خون شده و در نتیجه کنترل و کاهش فشار خون و چربی خون را به همراه دارد.

• تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد سیستم عصبی

دانه های خرما مقادیر مناسبی مواد معدنی(مانند:رویZn،کلسیمCa،پتاسیمKو سدیمNa)دارا می باشند که سبب بهبود عملکرد سیستم ایمنی و عصبی می شود.

• بهبود هضم غذا و کارایی سیستم گوارش

خرمای کبکاب و هسته خرما دارای مقدار قابل توجه ایی فیبر غذایی هستند در تسهیل هضم و گوارش غذا مفید هستند. از طرفی قهوه‌هسته‌خرما در درمان اختلالات دستگاه گوارش، به ویژه اسهال مزمن موثر است و به عنوان یک ضدعفونی کننده قوی عمل کرده و باکتری های مضر وارد شده به دستگاه گوارش را از بین ببرد.

• پیشگیری از سنگ کلیه و آسیب کبدی

هسته خرما حاوی چندین ترکیب دارویی است که یکی از آنها مانند کورتیکواستروئیدها عمل می کند و برای درمان اختلالات کلیه و مثانه، التهاب و بیماری های عفونی استفاده می‌شود. مشتقات این دانه شگفت انگیز، خاصیت خردکنندگی دارد و به شکستن و خرد شدن سنگ کلیه کمک می کند. بذر خرما مملو از پروانتوسیانیدین که به شما در جلوگیری از آسیب کبد و کلیه کمک می کند و از مسمومیت کبدی محافظت می کند. این اثر محافظتی کبدی ممکن است به فعالیت آنتی اکسیدانی و مهار رادیکال های آزاد نسبت داده شود.

مصرف روزانه مشتقات دانه خرما در پیشگیری از سنگ کلیه و بهبود عملکرد کلیه مفید است.

• دارای مقادیر بالا آنتی اکسیدان

هسته های خرما منبع غنی از آنتی اکسیدان هستند که نقش بالقوه ایی در مهار رادیکال های آزاد بدن، پیشگیری از سرطان و جلوگیری آسیب به ساختمانDNA دارند.
تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در این زمینه حاکی از آن است که دانه(هسته) خرمای ایرانی نسبت سایر دانه‌های خرما دارای درصد شگفت‌انگیزی آنتی اکسیدان است.
خاصیت آنتی اکسیدانی یکی از مهمترین خواص هسته خرما ایران به شمار می آید.

استفاده از هسته خرما در صنایع مختلف

کاربردهای هسته خرما در صنایع مختلف(از صنایع غذایی تا استفاده در صنایع پزشکی و بهداشتی) را در چندین دسته‌بندی می توان بررسی کرد در ادامه به بررسی نقش و کاربرد آن در هر یک از این صنایع خواهیم پرداخت.

هسته خرما به عنوان خوراک دام

مقدار غذای مورد نیاز برای تامین خوراک دام ها در دنیا روز به روز در حال افزایش است. در این میان هسته خرما به عنوان یک منبع غنی و ارزان قیمت کربوهیدرات پتانسیل استفاده در این زمینه را دارد.
به استناد تحقیقات و مطالعاتی که در این راستا انجام شده، با اضافه کردن هسته خرما به رژیم غذایی نشخوارکنندگان(تا 75درصد)،بهبود رشد و افزایش سطح هورمون رشد در نشخوارکنندگان را تایید می‌کند.

هسته خرما به عنوان عامل ضدمیکروب

عصاره هسته(دانه)خرما خاصیت بازدارندگی جهت رشد بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌های عفونت‌زا دارا می باشد و خاصیت ضدمیکروبی هسته‌خرما در مقابل رشد بسیاری از سویه های میکروبی از جمله اشرشیاکلی، استافیلوکوکوس اورئوس،پروتئوس ولگاریس و باسیلوس سوبتیلیس مثبت ارزیابی شده است.

در یک تحقیق و عصاره استونی و اتانولی میوه خرما هیچ گونه اثر ضدباکتریایی علیه استافیلوکوکوس نداشت در حالی که هسته خرما اثر مهارکنندگی نسبتاً خوبی علیه استافیلوکوکوس از خود نشان داد بر اساس این تحقیق پیشنهاد شد تا از آن بعنوان جایگزین مناسب آنتی بیوتیک ها در درمان بیماری ها استفاده شود.

درمانی و پزشکی

صورت سنتی و بر اساس باورهای بومیان مناطقی که کشت خرما رواج داشته، از مشتقات دانه(هسته)خرما برای درمانی بیماریهای فشار خون، سردرد، قند خون، بیماری های گوارشی و … استفاده می‌شده است. بررسی خواص درمانی و پزشکی آن نیز از دیگر مباحث مورد بحث محققان بوده است.

1. مصرف آن موجب کاهش فشار خون و کلسترول و چربی خون و بهبود میزان انسولین در بیماران دیابتی را به همراه دارد.
2. عصاره اتانولی موجود در آن در بهبود شدت زخم معده در موش ها موثر بوده که این بیانگر نقش درمانی آن است.
3. پروفایل های اسید چرب روغن هسته خرما نشان می دهد می توان در فرآورده های آرایشی، داروی و غذایی استفاده نمود.

نتیجه‌گیری و جمع بندی

خرما از دیرباز میوه‌ای پراهمیت در بسیاری از کشورها بوده است. امروزه ایران به عنوان دومین تولید کننده عمده خرما در جهان مطرح است. تا چندی پیش که خواص هسته خرما بر عموم مردم پوشیده بود، هسته خرما جزء ضایعات خرما بشمار می آمد. اما با افزایش میزان مطالعات و تحقیقات صورت گرفته پیرامون خواص هسته خرما و اطلاع‌رسانی‌ های صورت گرفته، آگاهی عموم نسبت به اهمیت آن افزایش یافته و شاهد ورود فرآورده های حاصل از هسته خرما به رژیم غذایی مردم(بخصوص ورزشکاران)هستیم.

در راستای استفاده بهینه از خواص هسته خرما و ترکیبات مغذی و ارزشمند آن مانند پروتئین،فیبر،روغن هسته خرما،کربوهیدرات و ترکیبات آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریایی آن ایجاد بستری مناسب به منظور استفاده در مقیاس صنعتی از خواص هسته خرما احساس می شود. به عنوان مثال با توجه به مقدار بالای فیبر موجود در هسته خرما مطلوب از آن در تولید مواد غذایی بر پایه فیبر مانند نان،بیسکویت،شیرینی‌جات و مکمل‌های غذایی استفاده نمود.همچنین،خاصیت آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریایی و روغن آن زمینه ساز تولید محصولات بهداشتی،دارویی و غذایی را فراهم نموده است.

آنچه گفته شد:

لینک های کوتاه این مقاله :

فهرست منابع :

ﺷﮑﺮاﻟﻠﻬﯽ،ف.؛ ﺗﻘﯽ زاده، م. ﮐﻮﭼﮑﯽ، آ. ﺣﺪاد ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ، م  1394. ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻓﯿﺒﺮ ﭘﻮﺳﺘﻪ و ﻣﻐﺰ
ﻫﺴﺘﻪ ي ﺧﺮﻣﺎ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻏﺬاﯾﯽ ، 153-161 :48

ﺟﻼﻟﯽ ﺟﯿﻮان، م؛ ﺻﺎدﻗﯽ ،س؛ ﻣﺪدﻟﻮ ،ا؛ ﯾﺎرﻣﻨﺪ، م (1392). ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺣﺮارت دﻫﯽ و اﺳﯿﺪي ﮐﺮدن ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻓﻨﻞ ﮐﻞ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﻧﺘﯽ
اﮐﺴﯿﺪاﻧﯽ ﻋﺼﺎره دانه ﺧﺮﻣﺎ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻏﺬاﯾﯽ ﺟﻠﺪ 23 ﺷﻤﺎره 2 :237-247

ﻋﻄﺎي ﺻﺎﻟﺤﯽ، ا.؛ ﺣﺪاد ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ، م.؛ ﻻﻣﻊ، ﺳﯿﺪ ح.؛ ﺣﺒﯿﺒﯽ ﻧﺠﻔﯽ، م. ب. و ﻓﺎﻃﻤﯽ، ﺳﯿﺪح. (1389). ﮐﺎرﺑﺮد ﭘﻮدر بذر ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎده ﻣﻐﺬي ﻣﮑﻤﻞ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺨﻤﯿﺮ اﻟﮑﻠﯽ ﺳﺮﮐﻪ ﺳﯿﺐ . ﻋﻠﻮم ﻏﺬاﯾﯽ و ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﺷﻤﺎره 3 : 28-35

 ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ا.؛ ﭘﺮدﻟﯽ ،ا. ؛ ﺧﺎدﻣﯿﺎن، آ.؛ ﮐﯿﺎﺋﯽ، ا. (1389) -بررﺳﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺿﺪﻣﯿﮑﺮوﺑﯽ ﻋﺼﺎره  ﻣﯿﻮه و ﻫﺴﺘﻪ ﺧﺮما)

Al-Qarawi, A.A., Abdel-Rahman, H., Ali, B.H., Mousa, H.M. and El-Mougy, S.A., 2005. The ameliorative effect of dates (Phoenix dactylifera L.) on ethanol-induced gastric ulcer in rats. Journal of Ethnopharmacology, 98(3), pp.313-317.

 Clemens, R., Kranz, S., Mobley, A.R., Nicklas, T.A., Raimondi, M.P., Rodriguez, J.C., Slavin, J.L. and Warshaw, H., 2012. Filling America’s fiber intake gap: summary of a roundtable to probe realistic solutions with a focus on grain-based foods. The Journal of nutrition, 142(7), pp.1390S-1401S

گرد آوری شده : فیروزه داﻧﺎﻓﺮ، اﻣﯿﺮ ﺻﺮاﻓﯽ،آزﯾﺘﺎ ﺧﺴﺮوان،ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﺣﺴﻦ زاده

اصلاح و نگارش : توسط مجموعه اَبوشَهر(M.M.Yekta)